Verkiezingen in Turkije. Gaat er wat veranderen? Het ziet er niet naar uit, dus het zal voorlopig wel niet richting EU-lidmaatschap bewegen. In 2021 trok het land zich terug uit de Istanbul-conventie die bedoeld is om geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld tegen te gaan. De voorzitter van de Europese Commissie, een vrouw, kreeg in dat jaar geen stoel aangeboden bij een bezoek aan president Erdogan. Waren wij naïef toen wij in 2007 en 2008 vanuit Nederland gendergelijkheid predikten in Ankara en Istanbul met een trainingsproject dat diende ter voorbereiding van een Turks lidmaatschap van de EU?
We waren in ieder geval ambitieus en hoopvol. Er zat energie in dat project, aan Turkse en aan Nederlandse kant. Turkse vrouwen én mannen waren enthousiast voor onze boodschap en zogen deze in zich op. Aan bijeenkomsten en trainingen namen tientallen mensen deel die bij de Turkse overheid en bij Turkse maatschappelijke organisaties werkten.
In dit zogenoemde Twinning Project Gender Equality werkte het Nederlandse ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid samen met het Turkse Directoraat voor de Status van Vrouwen. Doelstellingen: bewustwording en promotie van gelijke kansen voor mannen en vrouwen en de totstandkoming van een nationaal actieplan.
Atatürk
Toen al waren er berichten over islamitisch conservatisme en het strakker aantrekken van de teugels door de regering in Ankara, waar iedere dag massa’s Turken en buitenlanders het statige Mausoleum van Kemal Atatürk bezochten. Atatürk was de grondlegger, in 1920, van de seculiere Turkse republiek, van een staat dus waarin religies geen politieke rol spelen en gelijkwaardig naast elkaar kunnen bestaan. In 2007 en 2008 passeerden geheel bedekte vrouwen en vrouwen in mini-rok en met wapperende haren elkaar. Strenge islam en een lossere levensstijl – het kon makkelijk naast elkaar bestaan.
Actieplan
Het nationale actieplan voor gendergelijkheid dat werd voorbereid besloeg vele terreinen: onderwijs, economie, armoede, gezondheid, milieu, media, meisjes, mensenrechten en ‘institutionele mechanismen’ voor de verbetering van de positie van vrouwen. Onze trainingssessies en workshops gingen over hoe de Europese wetgeving de gelijkheid van mannen en vrouwen moet en kan bevorderen, maar ook over de vraag hoe om te gaan met stereotiepe beelden van vrouwen in reclame en op televisie. Het was fantastisch om met onze Turkse collega’s en toehoorders van gedachten te wisselen en bijvoorbeeld reclamepotjes te bespreken. En om presentaties en mediaoptredens te oefenen met gendergelijkheid als onderwerp.
Nu is het met dit soort projecten zo dat je geen garantie hebt dat er iets van je inspanningen blijft hangen. Ik denk dan altijd: als er tenminste nog een paar mensen zijn die zich ooit een advies of een frase van mij herinneren, dan moet ik in alle bescheidenheid al een beetje blij zijn.
Ontwrichting
In 2021 dus de Turkse terugtrekking uit de Istanbul-conventie. Maar er was al een tijd iets aan de gang. Lucas Waagmeester, NOS-correspondent in Turkije en het Midden-Oosten van 2014 tot 2020, schreef daar een informatief boek over. In ‘Op drift: de ontwrichting van Turkije’ beschrijft hij hoe Turkije zich maatschappelijk ontwikkelde onder de toenemende invloed van de AKP, de conservatieve partij van president Erdogan. Deze liet zich overigens vaak weinig vleiend uit over Europa en over Nederland.
Voor zijn boek sprak Waagmeester met honderden mensen die bereid waren hun mening te delen, zowel voor- als tegenstanders van Erdogan. Het boek is vooral interessant voor mensen die Turkije niet alleen als vakantieland beschouwen, maar ook de politieke verandering van Turkije willen doorgronden.
[30-04-2021]