Niet gecategoriseerd

Bij elk bericht over Oekraïne komt de herinnering boven aan de Oekraïense stad waar ik meehielp de gemeentelijke dienstverlening te verbeteren. Als er ergens een vriendelijke en vredige stad in Oekraïne was, dan was het wel Novograd-Volinski. En als er ergens gastvrije mensen waren, dan waren het wel de inwoners van deze gemeente in het noorden van Oekraïne.

Oekraïne: een land met tientallen miljoenen inwoners, met een zeer bewogen historie en een zeer bewogen heden. Na Rusland het grootste land van Europa en de ‘graanschuur’ van de voormalige Sovjet-Unie. Vaak een buffer tussen Oost en West genoemd, maar nu wel overduidelijk met het gezicht naar Europa gekeerd.

Centrum

Novograd-Volinski, met 55.000 inwoners, was niet al te groot. Toen ik na aankomst bij mijn eerste bezoek een wandelingetje maakte en op een plein vroeg waar het centrum was, werd mij met enige verbazing gezegd: “je bent al in het centrum!”

Links een klein warenhuis, rechts een café, daar een bioscoop. Op de achtergrond een klein fort. Er was een museum gewijd aan de dichteres Lesja Ukrainka, die in 1871 in Novograd-Volinski werd geboren. Er was ook een beeld van haar.

Markt

Inwoners van de stad werkten in de machinebouw, de vleesverwerking, de kledingindustrie, de bierbrouwerij, de broodfabriek, het ziekenhuis en in het onderwijs. Er was ook een regionale markt. Boeren kwamen er met paard en wagen heen. Die wagens waren bedoeld voor twee paarden, maar er liep meestal maar één paard voor.

Op de markt verbaasde ik me over de hoeveelheden gist die werden aangeboden. Die mensen moeten wel veel brood bakken, dacht ik. Naïef. De gist werd vooral gebruikt voor de huisvlijt van het zelf stoken van wodka. Daar waren ze fanatiek in. Een ambtenaar van de gemeente vertelde mij zelfs over het bestaan van een reiskoffertje met een distillatie-installatie voor het stoken van wodka. En een chauffeur vertrouwde mij toe dat hij elke dag een halve fles wodka dronk omdat deze drank geneeskracht zou hebben.

Notabelen

De Nederlandse adviseur die dit schrijft, uitgezonden door VNG International, werd met de grootste egards ontvangen. Er was een welkomstdiner door de burgemeester. Ik mocht in- en uitlopen bij de gemeentesecretaris op het stadhuis, dat wegens de kleur van de muren het Witte Huis werd genoemd. Ook bij de wethouders stond de deur open.

Er was een feestelijke avond in een “banja” (sauna) waar ik wodka kreeg met “salo” (varkensvet) en mijn bloedcirculatie werd bevorderd door een afranseling met berkentwijgen. Behalve Oekraïens spraken al mijn counterparts allemaal uitstekend Russisch, een erfenis uit het Sovjetverleden.

Sociale problemen

Daarbij besefte ik wel dat ik mij in de kring van plaatselijke notabelen bevond. Want niet alles was rozengeur en maneschijn. Er was veel armoede, er liepen bedelaars op straat, veel huizen waren niet best. Van de lantarenpalen brandden er ’s avonds maar enkele.

Veel burgers hadden hulp van de overheid nodig. Dat werd de eerste dagen wel duidelijk. De gemeentelijke dienstverlening moest nodig worden gestroomlijnd en doeltreffend gemaakt. Mijn taak: daar een bijdrage aan leveren.

Het probleem was overigens niet dat ambtenaren en burgemeester en wethouders onbereikbaar waren. Die waren juist goed bereikbaar, té goed. Inwoners konden zo het stadhuis binnenlopen en op deuren kloppen en vaak werd er ad hoc een oplossing gevonden. Het gebeurde echter niet gestructureerd en beleidsafdelingen werden te veel van hun werk gehouden.

Eerste en tweede lijn

In de dienstverlening van de gemeente moest er een duidelijke scheiding komen tussen de eerste en de tweede lijn. Samen met de gemeentefunctionarissen ging ik aan de slag. Er kwam een fysiek loket in de hal van het stadhuis met passende bemensing. We bepaalden welke diensten daar konden worden verleend en we maakten een begin met het op papier zetten van informatie over onderwerpen als pensioenen en werk zoeken. Er kwamen protocollen en een handige rolverdeling tussen het loket als eerste lijn en de afdelingen van de gemeente als tweede lijn voor ingewikkeldere kwesties. Een prachtklus. Bij de opening van het loket noemde de burgemeester het een “venster op Europa”.

Tsjernobyl

In buurgemeenten hielpen andere Nederlandse experts met het opzetten van de dienstverlening: in Baranivka, Korosten en Berdisjev. Net als Novohrad-Volinski lagen die plaatsen ook in het district Zjitomir. “Mijn” gemeente lag ca 250 kilometer van de plek waar de kerncentrale van Tsjernobyl in 1986 ontplofte. Omdat deze ramp zo dichtbij had plaatsgehad, werd er geregeld over gesproken.

Maar er was ook feest: een festival op de “Dag van de stad”. Muziek, zang en dans, een optocht, een braderie, eten en drinken. En gasten uit de rest van Oekraïne, uit Wit-Rusland en … uit Nederland. Laten wij hopen dat In Oekraine de vrede gauw terugkeert en er weer feest mag worden gevierd.

[04-06-2023]

Een man schaft een nieuwe auto aan en vraagt wanneer die wordt geleverd. “Over tien jaar”, luidt het antwoord van de verkoper. “In de middag?”, vraagt de klant. “Wat maakt dat nou uit?” Tien jaar is nog zo ver weg”, antwoordt de verkoper. Zegt de klant: “Ik moet het weten want in de ochtend komt de loodgieter.”

Deze grap uit de socialistische Sovjet-Unie vertelde president Ronald Reagan met smaak. Hij zei erbij dat hij de grap niet ter sprake bracht in de buurt van Michail Gorbatsjov, de in 2022 overleden laatste president van de Sovjet-Unie.

We moesten erg lachen. Want in het kapitalisme kan dat niet gebeuren. Toch? Maar langzaamaan begint het lachen ons wel te vergaan. Moeten wachten op diensten en goederen wordt normaal.

En dan niet alleen wachten tot de al dan niet echt drukke medewerkers van de klantenservice na 50 minuten eindelijk je telefoontje beantwoorden of wachten in de rij op Schiphol. Of samen met 50 andere weggebruikers wachten voor een brug die opgehaald wordt voor een plezierboot. Maar probeer maar eens een aannemer te vinden die op korte termijn een verbouwing kan doen of een monteur die zonnepanelen kan installeren.

Personeelsgebrek

Er zijn problemen bij de levering van materialen en onderdelen door een aangetrokken vraag na corona en gebrek aan gas voor de productie, logistieke netwerken die zo vanzelfsprekend leken raken uit balans, er is een tekort aan woningen in ons nu al overbevolkte land, er is personeelsgebrek in de zorg, er is ook gebrek aan personeel in het bedrijfsleven.

Het wachten sluipt langzaam ons leven binnen. Wij worden via de radio al dagelijks getrakteerd op mededelingen over hoe lang automobilisten in files moeten wachten. Tegenwoordig horen wij ook de dagkoersen van het aantal asielzoekers dat in Ter Apel buiten slaapt en wacht op een dak boven het hoofd.

Dagelijks

Mogen wij dan ook alsjeblieft op dagelijkse basis vernemen hoeveel mensen wachten op een cruciale operatie en hoeveel Nederlandse huishoudens met smart wachten op een huurwoning?

Laten wij hopen dat het niet erger wordt, zoals in de socialistische arbeidersparadijzen van voor het neerhalen van de Muur door Reagan en Gorbatsjov. Door schaarste aan van alles en nog wat stonden er toen dikwijls lange rijen voor winkels. Mensen hadden permanent een boodschappentasje bij zich voor het geval ze een rij voor een winkel zagen die een schaars of waardevol artikel aanbood.

[31-08-2022]

Basti Bubu in Georgië verzorgt al decennia lessen in zang en dans aan kinderen van 3 tot 11 jaar. Daarnaast runt het bedrijf een televisiezender met opvoedkundig verantwoorde kinderprogramma’s. De kinderen treden daarin op. Zo wordt de zender grotendeels gefinancierd met de lesgelden die de ouders betalen. Een bijzondere formule en dito verdienmodel. Ik ging erheen om de directie van Basti Bubu / BBB TV adviseren.

Ik kwam in Georgië niemand tegen die Basti Bubu niet kent, het staat te boek als het ‘Disney’ van Georgië. Het is een familiebedrijf met de voor- en nadelen daarvan. “Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie wilden wij kinderen in het toen zeer instabiele Georgië een mooie kindertijd geven”, zegt een van de vier ‘founding mothers’ uit 1992. Zij zetten een studio op waar les in performing arts werd gegeven en ze maakten televisieprogramma’s die andere TV-kanalen uitzonden. In 2016 ging dat niet meer, waardoor ze hun eigen televisiestation moesten oprichtten. Het bedrijf moet zich opnieuw uitvinden.

Smaakvol
Basti Bubu TV zendt de hele dag uit. De programmering herinnert een beetje aan Kinderen voor Kinderen en andere kinderprogramma’s van de publieke omroep in Nederland. Ook is er gekocht materiaal. Basti en Bubu zijn de karakters die -als pop of animatie- in de programmering dikwijls terugkomen. Een overheid zou het smaakvolle en educatieve aanbod eigenlijk moeten willen financieren, maar die lijkt daar niet voor de voelen. “Ook willen we zelf niet afhankelijk worden van de politiek”, zo zegt de algemeen directeur.

Verzakelijking

De ouders van de 500 deelnemende kinderen zijn het ‘bread and butter’ van het bedrijf. Zij zullen gekoesterd blijven worden. Er is echter geconcentreerde aandacht nodig voor marketing en positionering. En ook structuur en zelfdiscipline. De cultuur moet zakelijker worden in deze soms te vriendelijke onderneming. Ook in het HRM-beleid is verzakelijking nodig.

Overwogen moet worden om meer reclame aan te trekken, maar daarvoor moet eerst in kaart worden gebracht hoeveel kijkers en wat voor soort kijkers je aan adverteerders kunt ‘verkopen’. En besef dat moderne kijkers ook op andere schermen en andere platforms dan het televisiescherm naar programma’s kijken. De algemeen directeur: “Op youtube bijvoorbeeld halen we waanzinnig hoge ratings, en facebook is ook een goed werkend kanaal voor ons”.

Voorbereiding op leven

Tijdens een Basti Bubu-concert in een afgeladen schouwburg in Kudaisi vertelden ouders dat Basti Bubu hun kinderen veel meer bijbrengt dan dansen en zingen. “Ze leren zich vrij te bewegen, ze leren communiceren, ontdekken wat vriendschap is en ontwikkelen sociale vaardigheden. Het is een voorbereiding op het leven.”

[15-01-2018]

Een ondernemer adviseren of een strategie uitstippelen is voor mij als communicatieadviseur natuurlijk een mooie klus, maar losjes mogen meedenken met een dichter over de dichtbundel die hij gaat publiceren is minstens even aantrekkelijk. Dit kwam vorig jaar op mijn pad door mijn studievriend Leo van Zanen (1953), die al vele decennia gedichten schrijft en er podia mee betreedt. In september 2021 verscheen zijn officiële papieren debuut , ‘De bezoeker’, waarvan Jean Pierre Rawie het eerste exemplaar in ontvangst nam. Op Tweede Paasdag, aan het einde van de Boekenweek 2022, interviewde ik hem over zijn bundel in de Mayflower Bookshop in Leiden. Ook las hij een stuk of tien gedichten voor.

Omdat het thema van de Boekenweek ‘Eerste liefde’ was, had hij ’s morgens nog een gelegenheidsgedicht geschreven over zijn eerste liefde -zijn moeder- en over de eerste dagen na zijn geboorte. “Ik dronk te veel en dat was het. / Ik viel in slaap naast haar in bed.” Dat sloot uitstekend aan bij het sonnet waarmee zijn bundel begint. Die bundel loodst je door het leven van een mens: hij behandelt het begin en het einde ervan en ook van alles daartussen. Achterin staat het titelgedicht, dat gaat over de mysterieuze bezoeker van een kerkhof “waar links Memento en rechts Mori prijken”.

Is het dan een sombere of zwartgallige bundel? Nee! Sommige sonnetten zijn bitter, zoals over een ontrouwe geliefde van vroeger. Andere, over reizen en over alledaagse bezigheden als ramen lappen en schoenen poetsen, ontlokken daarentegen juist een glimlach. Weer andere, getuigend van een formidabele Bijbelkennis, zijn even diepzinnig als luchtig. Ooit geweten dat Noach, eenmaal op het droge, aan het ‘tuinieren’ sloeg?

Elisa

Ronduit aangrijpend is ‘Wraak’, over een dorpse jeugd en een jochie met flaporen en rood haar dat wordt gepest. Dat jochie denkt aan de profeet Elisa. Die werd ook bespot maar de spotters werden door twee beren om het leven gebracht. “Daarover lag ik dan te fantaseren met Bruun en Yellow, mijn twee teddyberen.”

Evenzeer hakt “Muziekavond” erin. Over een concert in een verzorgingstehuis waar de sopraan Brahms’ Wiegeliedje aanheft. “Het is of het daarmee verkregen zwijgen / de vrouw geldt die, drie deuren daarvandaan, / in haar fauteuil het hoofd begint te neigen / nu zij tenslotte dood heeft mogen gaan.”

Pointe

Alle 50 sonnetten zijn technisch volmaakt. In metrum en rijm is Van Zanen een meester. Probeer maar eens een ongedwongen rijmwoord op bolus of globetrotter te bedenken. De volta’s zijn zonder uitzondering verrassend: na zo’n wending slaat de pointe telkens in als de bliksem.

Van de sonnetten in deze bundel zijn er zeven een vertaling. Ze vormen een eerbetoon aan Petrarca en Shakespeare en aan de naar hen genoemde sonnetvormen. “Remember” van Christina Rossetti gaat ook in Van Zanens vertaling door merg en been: “Wil enkel nog eens aan me denken, want elkaar van raad voorzien zal niet meer gaan.”

(De bezoeker. Sonnetten. Leo van Zanen. Uitgeverij Ginkgo, Leiden. Prijs: € 17,50)

[30-04-2022]

Ik doe weleens een touwtje om een pakketje, maar de wereld daarachter leer je pas echt kennen als je over de vloer komt bij een touwproducent. Ik adviseer een Vietnamees touwbedrijf over zijn exportmarketing en zie hoe Europese machines strengen en draden van kunststof in elkaar draaien totdat een stevig of juist elastisch touw ontstaat.

Deze producent bestaat sinds 2006 en heeft 135 werknemers. Hij exporteert met succes naar de Verenigde Staten en Australie. Zijn touwen, om schepen aan te meren en visnetten op te halen, komen op de markt onder de merknamen van zijn klanten.

Het bedrijf denkt aan een eigen brand. “Een merk is een belofte waarin mensen geloven”, hoor ik mijzelf zeggen. Dat bouw je niet in een vloek en een zucht. Met de mensen van sales, die al veel weten van marketing, analyseer ik de mogelijkheden. Internationaal is er grote behoefte aan het soort touw dat het Vietnamese bedrijf exporteert, zoals voor hooibalen en om tomaten op te binden. Dus dat is alvast een opportunity.

Middagdutje
Terwijl ik dit schrijf, doen mijn collega’s binnen het bedrijf een middagdutje. Op hun arm op hun bureau, in een hangmat of op een matje op de vloer. Een goede gewoonte die de productie vergroot. Wij Hollanders zouden ervan kunnen leren.

[29-05-2023]