Louis Smit

Naar de kapper gaan is een hachelijke zaak in een land waarvan je de taal niet spreekt en waar de kapper ook niet verder komt dan ‘hello’ en ’thank you’. Toneelspel en tekeningetjes willen weleens helpen.

Als je geen schapevlees op je bord wilt maar rundvlees, helpt het in Turkije om ‘boehoe, boehoe’ te roepen en, net als John Cleese in ‘The Germans’, je wijsvingers als horens boven je hoofd te houden.

Bij de kapper neem ik helemaal het zekere voor het onzekere. Het met duim en wijsvinger aanduiden dat er maar een beetje afmoet van je haar leidt gemakkelijk tot het misverstand dat het gemillimeterd mag worden. Dus daarom maar een poppetje getekend met haar en een schaartje dat alleen het bovenste puntje afknipt.

Was
Toch kun je nog voor verrassingen komen te staan. De kapper die ik in Ankara bezocht zag een paar haartjes in mijn oren, smeerde er zonder enige waarschuwing hete was op, liet deze hard worden en scheurde daarna bijna mijn oor eraf. Een van pijn vertrokken gezicht in de spiegel keek mij aan.

In 1985 bezocht de Nederlandse minister van Cultuur Elco Brinkman de Amerikaanse staat Texas. Om Nederlandse cultuur te promoten. De gouverneur van Texas ontving hem en verwelkomde hem als ‘de minister van België’. Haye Thomas van het NOS Journaal was in de buurt en het voorval werd breed uitgemeten. Dat was lachen bij de lunch in de Nederlandse moerasdelta.

Brinkman memoreert het voorval in zijn memoires ‘Bouwen en bewaren’. Hij schrijft dat de directeur-generaal hem naar de Verenigde Staten stuurde ‘en dan niet naar New York, want daar is het al druk genoeg, maar naar Texas want daar is de economie booming en die olieboeren staan wel open voor Hollanders’.

Ik was een van de ambtelijke secondanten van Brinkman op zijn reis naar Texas en wij legden het voorval als volgt uit. De onbekendheid met Nederland toont aan dat je meer geld moet investeren en meer inspanningen moet plegen om Nederland en Nederlandse cultuur voor het voetlicht te krijgen.

South Dakota
Nu is het makkelijk om te roepen dat die Amerikanen zo op zichzelf zijn gericht of zo’n slechte opleiding hebben dat ze Nederland niet van België kunnen onderscheiden. Maar dan dringt zich deze vraag op: heeft de gemiddelde Europeaan enig idee van wat het verschil is tussen pakweg Wyoming en South Dakota?

[Juni 2019]

In Latijns-Amerika is Allerzielen, 2 november, een nationale vrije dag. Het heet daar Día de los muertos, Dag van de doden. Allerzielen wordt uitbundig gevierd, hoe gek dat ook mag klinken. Met massaal bezoek aan de begraafplaats en groot onderhoud aan de graven en de urnengalerij.

In Cochabamba, Bolivia, is er een orkest met plechtige muziek. Er zijn kraampjes met bloemen en eten. Er is een speeltuintje om de kinderen rustig te houden. Er zijn mensen die betaald worden om met een klokje te klingelen en gebeden uit te spreken voor de doden.

Sound of silence
Maar ook lotenverkopers en schoenpoetsers ontbreken niet. En op geen enkele manier komt bij je op dat dit oneerbiedig zou kunnen zijn. Dat is het niet, dit massale eerbetoon aan de doden. Zelfs ontroerend zijn de paar jongeren met blaasinstrumenten die aarzelend maar vooral ook stemmig ‘The sound of silence’ ten gehore brengen.

Het feest, want dat is het, begint op 1 november met de Fiesta de todos los santos, Allerheiligen. Op die dag, zo zegt het geloof, komen de doden hun familie bezoeken en die familie wacht op ze met eten. Dat is minstens even mooi.

[2018]

Als er ergens in Europa verkiezingen zijn, worden strijk en zet sommige partijen populistisch genoemd. Dat is vreemd vanuit een taalkundig en communicatief perspectief. Waarom zou je een politieke partij in een democratie verwijten dat zij zich richt op het volk?

Demos en populus betekenen volk, in respectievelijk het Grieks en het Latijn. Democratie, letterlijk volksheerschappij, is een bestuursvorm waarin de wil van het volk de bron is van legitieme machtsuitoefening. Populus zie je terug in de trotse officiële naam van het Romeinse Rijk: Senatus Populusque Romanus (SPQR), Senaat en Volk van Rome.

Strikt genomen is het etiket ‘populistisch’ een compliment, want kennelijk zijn populistische partijen zichtbaar bezig voor en met het volk. De term wordt echter gebruikt als scheldwoord, ongeveer als een synoniem voor volksverlakkerij.

Bevoogdend
Daarmee wordt de aanhang van die partijen dus impliciet weggezet als een collectief van dommerds die een eventuele verkeerde voorstelling van zaken, leugens en loze beloften niet doorzien. Bevoogdend en heel beledigend eigenlijk. En elitair. Terwijl het ook nog eens zo is dat geen enkele partij altijd de waarheid spreekt en haar beloften nakomt.

Interessant in dat verband is dat Mark Rutte over zichzelf en andere politici een keer op de radio zei: ‘”wij zijn allemaal populisten!”

Deze oudere schilder stond in de Moldavische hoofdstad Chisinau zijn werk te verkopen naast een heleboel andere schilders. Tien jaar later kwam ik hem op dezelfde plaats weer tegen en bij leven en welzijn is hij nog steeds actief. Zou iemand hem weleens vragen: hoelang moet je nog?

Zoals in Nederland op de werkvloer. Daar wordt ouderen gevraagd: hoelang moet je nog? Alsof werk een gevangenis is waarin je je straf moet uitzitten. Wat bij deze vraag niet wordt uitgesproken, zou ongeveer zo klinken: “Hoe komt het dat jij, zestigplusser met je grijze haar en je doorleefde kop, hier nog steeds rondloopt? Je kon toch zo goed leren? Wat heb je verkeerd gedaan?”

Out of the box

Maar goed, dat is altijd nog beter dan opmerkingen over ouderen die de loopbaanpaden van jongeren verstoppen, over de seniorenclub of over de rollatorbrigade. In een vergadering hoorde ik een jongere een keer zeggen: “we hebben geen mensen nodig die tegen hun pensioen lopen, maar mensen die ‘out of the box’ kunnen denken.” Er zaten oudere collega’s bij, ik hoop voor de spreker dat zij al een beetje doof waren. Ouderen maken zelf van leeftijd overigens geen punt: zij nemen jongeren niet kwalijk dat zij jong en onervaren zijn.

Zakelijk

Hoelang moet je nog? Dat ligt voor iedereen anders. Een paar tegenvragen. Als je werkt in een levendige en aantrekkelijke adviespraktijk? Als je je ervaring nog steeds wilt inzetten en je het na het weekend nog steeds leuk vindt om je collega’s weer te zien? En als je je geen betere collega’s kunt wensen? Wat zou jij dan antwoorden?