september 2024

Wat hebben de schrijver Gerard Reve en de voetballer Johan Cruijff gemeen? Wel, ze hebben allebei in Betondorp gewoond, de Amsterdamse wijk die dit jaar honderd jaar bestaat. Rogier Schravendeel heeft ter gelegenheid van dit jubileum een interessant boekje geschreven.

Voor de bewoning van Betondorp koos de Amsterdamse woningdienst alleen geschoolde arbeiders en ambtenaren. “Al te armen en a-socialen werden bewust geweerd. Dit in verband met nare ervaringen in Amsterdam-West, waar minder degelijke arbeiders de nieuwe woningen binnen korte tijd geruïneerd hadden”, zo valt te lezen in ‘Een geschiedenis van 100 jaar Betondorp’.

De avonden
Zo kwam ook het gezin van de actieve communist Gerard van het Reve er terecht. Hij bracht beroemde zonen voort: Karel, die in Leiden hoogleraar Slavistiek werd, en Gerard junior, die een beroemd schrijver werd. In Betondorp is er een eetcafé dat naar zijn debuutroman ‘De avonden’ is genoemd. Het gezin woonde tussen 1924 en 1938 in verschillende huizen in de Ploegstraat. Gerard vond de wijk beklemmend en zei er later over: “Laat elke hoop varen, gij die hier opgroeit”.

Revolutie
Het moet op zich een rustige wijk zijn geweest. Toch was er ook ophef. De socialistische bewoners meenden in Betondorp met hun huisje met een voor- en een achtertuintje hun kalme heilstaat binnen het kapitalistische systeem te hebben gevonden. De communistische bewoners echter gingen -althans in de jaren twintig en dertig- nog steeds uit van de komst van een revolutie in Sovjetstijl. Dat leidde tot onderlinge vijandigheid.

Betonrot
En er was ook ander gedoe, zoals de betonrot die in de huizen toesloeg en de daaropvolgende renovaties. De benaming van de wijk heeft uiteindelijk alles te maken met het bouwmateriaal dat in ruime mate werd toegepast. Een andere ingrijpende gebeurtenis was de overval op het postagentschap op zaterdag 9 mei 1959. De kas was goed gevuld wegens de uitbetaling van de AOW. Eigenaar Hendrik Nukoop wilde het geld niet afgeven aan de vier overvallers en werd neergeschoten.

In de jaren zestig en zeventig moet het in Betondorp somberheid troef zijn geweest, met een heleboel mopperende bejaarde bewoners. Een lichtpuntje was de van de grond komende carrière van voetbaltalent Johan Cruijff die Betondorp kleur gaf.  

Willeke van Ammelrooy
‘Een geschiedenis van 100 jaar Betondorp’ bevat een lijst met andere bekende Nederlanders die er voor korte of langere tijd woonden. Een greep: actrice Willeke van Ammelrooy, fotograaf Ed van der Elsken, de schrijvers Jan Mens en Nescio, de dichter Simon Vinkenoog en Carol Voges, de illustrator van Godfried Bomans’ strip over Pa Pinkelman en Tante Pollewop.

‘Een geschiedenis van 100 jaar Betondorp’ van Rogier Schravendeel is voor vijf euro te koop bij de Linnaeus Boekhandel in Amsterdam.

Bij de foto (van het Nationaal Archief): Johan Cruijff overhandigt op 16 december 1983 de sleutel aan de familie Heeremans voor de eerste gerenoveerde woning in Betondorp. Rechts naast hem huisvestingswethouder Jan Schaefer (‘in gelul kun je niet wonen’).

In het hoedenatelier annex hoedenmuseum in Cuenca in Ecuador spreken ze liever niet over de ´Panama hat´ als ze de typische witten strooien hoeden laten zien. Het is de frustratie van Ecuador dat het Midden-Amerikaanse land Panama met de eer is gaan strijken. Een stil gevecht om een al verloren reputatie.

Het komt door de Amerikaanse president Theodore Roosevelt (1858 – 1919). Hij droeg zo’n hoed toen hij gefotografeerd werd bij de aanleg van het Panama-kanaal. Hij kon ook al op zijn conto schrijven dat teddyberen naar hem zijn genoemd.

“Het is een hoed die zich goed door blanke én zwarte dandy´s laat dragen bij een pak van wit linnen”, zegt de verkoopster. In Cuenca zelf is de dracht ook heel gebruikelijk onder inheemse vrouwen. Of ze nou een kind of een zak meel op hun rug dragen, de hoed blijft op. Ze gaan overigens maar schoorvoetend akkoord met een foto van hun hoed en de fantastische kleuren van de rest van hun kleding.

Stro
De hoed wordt gemaakt van het stro van een speciale palm. Panama-hoeden produceren is een serieuze bedrijfstak in Ecuador waar ook jonge vrouwen en mannen brood in zien. In elke winkelstraat is er wel een atelier.

Waarom kunnen gemeenten in hun mededelingen over besluiten en vergunningen niet een inhoudsvolle aanduiding geven van waar het om gaat? Dat zou achterdocht kunnen voorkomen en de transparantie bevorderen waarop een overheid zich zo graag laat voorstaan.

Stadskrant, rubriek verkeersbesluiten. “Parkeerverbod met venstertijden tbv afvalinzameling”. In een stad die het bestuur ‘autolow’ wil maken, wekt zo’n cryptische mededeling argwaan. De woordencombinatie parkeren en verbod irriteert inwoners met een auto. Verdwijnen er nu wéér parkeerplaatsen? Komt er wéér meer ruimte voor een parkeerplek voor lukraak neergesmeten fietsen? Bij navraag bleek het gelukkig mee te vallen. Maar zeg toch gewoon meteen in twee zinnen waar het om gaat!

Beschikking
Vervolgens de website van de gemeente Wassenaar, rubriek nieuws. “De Omgevingsdienst heeft de beschikking Wet natuurbescherming De Wassenaarse Slag bekend gemaakt.” Voor bijbehorende documenten verwijst de gemeente naar www.overheid.nl Dat is echter geen directe link naar de juiste beschikking. Het is alsof ze tegen je zeggen: ga jij maar lekker jutten.

Vernielen
En wat blijkt na veel gezoek? In de documenten zitten een rugstreeppad en een zandhagedis verstopt waarvan bepaald is dat hun leefgebied gerust mag worden vernield voor het herasfalteren van de Wassenaarse Slag. Dat is een weg door de duinen naar het Noordzeestrand. In jargon heet het ‘dat besloten is een ontheffing te verlenen voor het opzettelijk verstoren en het beschadigen of vernielen van voortplantingsplaatsen en rustplaatsen’ van deze dieren.

Beschermd
Maar dat is wel een dingetje. De rugstreeppad en de zandhagedis zijn beschermde diersoorten. Ze kwamen eerder in het nieuws toen Formule 1-races op het circuit van Zandvoort gewoon mochten doorgaan. Er hoefde geen rekening te worden gehouden met deze dieren. “Rugstreeppad en zandhagedis genaaid door rechters”, schreef mediaplatform Animals Today in dat verband.

Transparant is anders
Ik vermoed dat dierenliefhebbers en mensen die het goed menen met de biodiversiteit wel zouden willen weten dat deze dieren moeten wijken voor asfalteringswerkzaamheden. Maar door het ver wegstoppen van de werkelijke strekking van haar mededeling laadt de gemeente de verdenking op zich dat dat opzet is om te voorkomen dat bezwaar tegen de beschikking wordt gemaakt. Natuurlijk hoeft dat helemaal niet zo te zijn, maar transparant is anders.