Teddyberen

Een ondernemer adviseren of een strategie uitstippelen is voor mij als communicatieadviseur natuurlijk een mooie klus, maar losjes mogen meedenken met een dichter over de dichtbundel die hij gaat publiceren is minstens even aantrekkelijk. Dit kwam vorig jaar op mijn pad door mijn studievriend Leo van Zanen (1953), die al vele decennia gedichten schrijft en er podia mee betreedt. In september 2021 verscheen zijn officiële papieren debuut , ‘De bezoeker’, waarvan Jean Pierre Rawie het eerste exemplaar in ontvangst nam. Op Tweede Paasdag, aan het einde van de Boekenweek 2022, interviewde ik hem over zijn bundel in de Mayflower Bookshop in Leiden. Ook las hij een stuk of tien gedichten voor.


Omdat het thema van de Boekenweek ‘Eerste liefde’ was, had hij ’s morgens nog een gelegenheidsgedicht geschreven over zijn eerste liefde -zijn moeder- en over de eerste dagen na zijn geboorte. “Ik dronk te veel en dat was het. / Ik viel in slaap naast haar in bed.” Dat sloot uitstekend aan bij het sonnet waarmee zijn bundel begint. Die bundel loodst je door het leven van een mens: hij behandelt het begin en het einde ervan en ook van alles daartussen. Achterin staat het titelgedicht, dat gaat over de mysterieuze bezoeker van een kerkhof “waar links Memento en rechts Mori prijken”.


Is het dan een sombere of zwartgallige bundel? Nee! Sommige sonnetten zijn bitter, zoals over een ontrouwe geliefde van vroeger. Andere, over reizen en over alledaagse bezigheden als ramen lappen en schoenen poetsen, ontlokken daarentegen juist een glimlach. Weer andere, getuigend van een formidabele Bijbelkennis, zijn even diepzinnig als luchtig. Ooit geweten dat Noach, eenmaal op het droge, aan het ‘tuinieren’ sloeg?


Elisa

Ronduit aangrijpend is ‘Wraak’, over een dorpse jeugd en een jochie met flaporen en rood haar dat wordt gepest. Dat jochie denkt aan de profeet Elisa. Die werd ook bespot maar de spotters werden door twee beren om het leven gebracht. “Daarover lag ik dan te fantaseren met Bruun en Yellow, mijn twee teddyberen.”

Evenzeer hakt “Muziekavond” erin. Over een concert in een verzorgingstehuis waar de sopraan Brahms’ Wiegeliedje aanheft. “Het is of het daarmee verkregen zwijgen / de vrouw geldt die, drie deuren daarvandaan, / in haar fauteuil het hoofd begint te neigen / nu zij tenslotte dood heeft mogen gaan.”


Pointe

Alle 50 sonnetten zijn technisch volmaakt. In metrum en rijm is Van Zanen een meester. Probeer maar eens een ongedwongen rijmwoord op bolus of globetrotter te bedenken. De volta’s zijn zonder uitzondering verrassend: na zo’n wending slaat de pointe telkens in als de bliksem.

Van de sonnetten in deze bundel zijn er zeven een vertaling. Ze vormen een eerbetoon aan Petrarca en Shakespeare en aan de naar hen genoemde sonnetvormen. “Remember” van Christina Rossetti gaat ook in Van Zanens vertaling door merg en been: “Wil enkel nog eens aan me denken, want elkaar van raad voorzien zal niet meer gaan.”


(De bezoeker. Sonnetten. Leo van Zanen. Uitgeverij Ginkgo, Leiden. Prijs: € 17,50)


[30-04-2022]