Wat hebben de schrijver Gerard Reve en de voetballer Johan Cruijff gemeen? Wel, ze hebben allebei in Betondorp gewoond, de Amsterdamse wijk die dit jaar honderd jaar bestaat. Rogier Schravendeel heeft ter gelegenheid van dit jubileum een interessant boekje geschreven.
Voor de bewoning van Betondorp koos de Amsterdamse woningdienst alleen geschoolde arbeiders en ambtenaren. “Al te armen en a-socialen werden bewust geweerd. Dit in verband met nare ervaringen in Amsterdam-West, waar minder degelijke arbeiders de nieuwe woningen binnen korte tijd geruïneerd hadden”, zo valt te lezen in ‘Een geschiedenis van 100 jaar Betondorp’.
De avonden
Zo kwam ook het gezin van de actieve communist Gerard van het Reve er terecht. Hij bracht beroemde zonen voort: Karel, die in Leiden hoogleraar Slavistiek werd, en Gerard junior, die een beroemd schrijver werd. In Betondorp is er een eetcafé dat naar zijn debuutroman ‘De avonden’ is genoemd. Het gezin woonde tussen 1924 en 1938 in verschillende huizen in de Ploegstraat. Gerard vond de wijk beklemmend en zei er later over: “Laat elke hoop varen, gij die hier opgroeit”.
Revolutie
Het moet op zich een rustige wijk zijn geweest. Toch was er ook ophef. De socialistische bewoners meenden in Betondorp met hun huisje met een voor- en een achtertuintje hun kalme heilstaat binnen het kapitalistische systeem te hebben gevonden. De communistische bewoners echter gingen -althans in de jaren twintig en dertig- nog steeds uit van de komst van een revolutie in Sovjetstijl. Dat leidde tot onderlinge vijandigheid.
Betonrot
En er was ook ander gedoe, zoals de betonrot die in de huizen toesloeg en de daaropvolgende renovaties. De benaming van de wijk heeft uiteindelijk alles te maken met het bouwmateriaal dat in ruime mate werd toegepast. Een andere ingrijpende gebeurtenis was de overval op het postagentschap op zaterdag 9 mei 1959. De kas was goed gevuld wegens de uitbetaling van de AOW. Eigenaar Hendrik Nukoop wilde het geld niet afgeven aan de vier overvallers en werd neergeschoten.
In de jaren zestig en zeventig moet het in Betondorp somberheid troef zijn geweest, met een heleboel mopperende bejaarde bewoners. Een lichtpuntje was de van de grond komende carrière van voetbaltalent Johan Cruijff die Betondorp kleur gaf.
Willeke van Ammelrooy
‘Een geschiedenis van 100 jaar Betondorp’ bevat een lijst met andere bekende Nederlanders die er voor korte of langere tijd woonden. Een greep: actrice Willeke van Ammelrooy, fotograaf Ed van der Elsken, de schrijvers Jan Mens en Nescio, de dichter Simon Vinkenoog en Carol Voges, de illustrator van Godfried Bomans’ strip over Pa Pinkelman en Tante Pollewop.
‘Een geschiedenis van 100 jaar Betondorp’ van Rogier Schravendeel is voor vijf euro te koop bij de Linnaeus Boekhandel in Amsterdam.
Bij de foto (van het Nationaal Archief): Johan Cruijff overhandigt op 16 december 1983 de sleutel aan de familie Heeremans voor de eerste gerenoveerde woning in Betondorp. Rechts naast hem huisvestingswethouder Jan Schaefer (‘in gelul kun je niet wonen’).